رفتار با نوجوان تنبل و بی‌مسئولیت

از نظر روان‌شناسی، اهمال‌کاری یا تنبلی یعنی کاری که تصمیم به اجرای آن گرفته‌ایم به آینده موکول کنیم. تنبلی و اهمال‌کاری به هر شکلی که باشد، رفتاری نامطلوب و نکوهیده است که به‌تدریج در وجود انسان به‌صورت عادت در می‌آید.

تنبلی در نوجوانان نیز این‌گونه است فرزندانی که از انجام کارهایشان سر باز می‌زنند و مسئولیت‌پذیر نیستند. علت تنبلی نوجوانان فکر اشتباه والدین است آنان در دوران کودکی جلوی تنبلی فرزندان‌شان را نمی‌گیرند و بیش‌تر کارهایی که می‌تواند حس مسئولیت‌پذیری را در آنان تقویت کند را خود انجام می‌دهند. با شروع دوره نوجوانی والدین سعی می‌کنند مسئولیتی را به نوجوان خود دهند ولی با این موضوع مواجه می‌شوند که نوجوان‌شان تنبل و بی‌مسئولیت است. و آنان سردرگم از این موضوع سعی می‌کنند راه‌حلی برای آن بیابند.

به‌راستی با نوجوان تنبل چه باید کرد؟

براساس تحقیقات روان‌شناسی برای دور کردن نوجوان از عادات زشت تنبلی باید این سه گام مهم را استفاده کنیم.

گام نخست: برقراری ارتباط مؤثر

* خوب گوش کنید، با صبر و حوصله برخورد کنید و درباره ارزش مسئولیت‌پذیری و همکاری با فرزندتان صحبت کنید.

از قطع کردن صحبت‌های وی حین مکالمه و پریدن میان حرفش خودداری کنید. در واقع هدف صحبت‌های شما باید مکالمه‌ای صمیمی و مهربان باشد تا از طرز فکر نوجوان خودآگاه شوید. به تفکرات او احترام بگذارید و اعتماد به‌نفس و راحت بودن را به فرزند خود منتقل کنید. آن‌ها باید حس کنند که برای‌تان مهم هستند. از وظایف مهم شما، آگاه کردن آن‌ها از ارزش اساسی مسئولیت‌پذیری و همکاری است که درآینده او بسیار اهمیت دارند است.

* بررسی کنید که آیا مشکل دیگری در خانه، مدرسه یا وضعیت روحی و جسمی فرزندتان وجود دارد؟

تنبلی گاهی اوقات می تواند نشانه‌ای از موارد دیگری از جمله استرس، افسردگی یا درگیری‌های ذهنی دیگر باشد. اگر احساس می‌کنید که فرزندتان نسبت به گذشته تنبل‌تر شده و دیگر علایم روحی- روانی را نیز نشان می‌دهد، لازم است که با وی صحبت کنید. اگر ضروری می‌بینید با یک روانپزشک یا مشاور مشورت کنید. حتی ممکن است در موارد خاص، یک مشکل جسمانی مانند اختلال در ترشح برخی هورمون‌ها یا کمبود برخی ویتامین‌ها می‌تواند علت سستی فرزندتان باشد و او را باید نزد یک متخصص ببرید.

گام دوم: وضع قوانین پایه‌ای

* برنامه‌ای مشخص و محکم تهیه کنید

متعهد ساختن فرزند برای عمل به قواعد و قوانین خاص، آموزشی بی‌نظیر از مسئولیت‌پذیری و تمرین همکاری و مشارکت خواهد بود. این قوانین باید روزمرگی وی را در هم بشکند و او را ملزم به انجام یک سری کارها کند، از این رو توصیه می‌شود در اجرای برنامه خود، ثابت قدم باشید و دلسوزی بی‌جا نکنید. برنامه شما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تمیز کردن اتاق شخصی، کمک کردن در آشپزی، کمک به دیگر اعضا خانواده در انجام کارها، خرید و…

* عواقب رفتارهای نادرست را صراحتاً اعلام کنید

اگر فرزندتان به هیچ کدام از قوانین گفته شده پایبند نیست و سر آن‌ها بحث و دعوا می‌کند، باید محکم و استوار باشید و او را نسبت به عواقب رفتارهایش مطلع کنید. فرزندتان ممکن است در ابتدا بیش‌تر عصبانی شود، با این حال مجبور می‌شود بار دیگر به رفتار خود و نتایجی که متحمل خواهد شد، فکر کند. با این حال توصیه می‌شود که تناسب بین عمل و تنبیه را همواره رعایت کنید و شدیدترین عواقب را به‌خاطر بحث‌هایی کوچک اعمال نکنید. سنجیده عمل کنید.

* کنترل خود را از دست ندهید

فرزند شما به‌طور طبیعی برای وضع قوانین مشخص و تغییر شرایط مقاومت می‌کند، پس باید قبل از آن خود را برای بحث و مشاجره آماده کنید؛ اما این اصل را همیشه به یاد داشته باشید: نباید کنترل خود را از دست دهید. هرگز داد نکشید. به‌جای آن بر پاسخ‌دهی منطقی و خردمندانه متمرکز شوید. فرزند به والدینی که از آرامش برخوردارند بهتر از والدین عصبانی پاسخ می‌دهد. ممکن است در ابتدا تصور کند که شما فردی غیر منطقی و آزار دهنده هستید؛ اما به‌تدریج متوجه می‌شود که محدودیت‌ها تا زمانی ادامه دارند که تنبلی را کنار بگذارد.

گام سوم: ایجاد انگیزه و تقویت آن در فرزند

* بررسی کنید که فرزندتان چگونه اوقاتش را سپری می‌کند

به رفتارهای فرزند خود دقت کنید تا دریابید که چگونه دچار تنبلی شده است. آیا تمام روز را با گوشی خود سپری می‌کند؟ یا به‌جای عمل به مسئولیت‌هایش مثلاً: تلویزیون می‌بیند یا می‌خوابد؟ پیش از آن که بتوانید انگیزه کافی برای وی فراهم کنید، باید چگونگی بروز تنبلی او را متوجه شوید.

* از یک سیستم عمل پاداش استفاده کنید

در مورد انتخاب پاداش‌ها دقیق و هوشیار عمل کنید. استفاده از عادت‌های وی که منجر به تنبلی شده‌اند و عرضه کردن آن‌ها در قالب پاداش، انگیزه زیادی برای عمل به قوانین شما را به فرزندتان می‌دهد.

* با فرزند خود در انجام فعالیت‌های مورد علاقه‌اش همکاری کنید

همراه شدن با فرزند و انجام فعالیت‌های دو نفره می‌تواند حس تنبلی را از هر دو شما دور کند! برای مثال می‌توانید آشپزی کنید، غذایی را بپزید که او دوست داشته باشد و بگذارید بیش‌تر کارها را خودش انجام دهد.

* از فرزندتان برای دستاوردهایش در راهی که برای غلبه بر تنبلی طی کرده است، تقدیر کنید

زمانی که میل به تغییر را در فرزند خود مشاهده کردید، به‌خاطر ارزشی که به آن دست یافته است، از او تقدیر و تشکر کنید. لازم نیست که این تقدیر، آزادی یا در اختیار گذاشتن زمان بازی بیش‌تر باشد، تنها چند کلمه محبت‌آمیز کافی خواهد بود.

شادزهی

۷۸۶